اخبار / مقالات

آجر يا آجور يا آگور واژه ايست يوناني که به خشت هايي مي‌گفتند که احکام يا فرامين دولتي بر روي آن نوشته مي‌شد (حک مي‌گرديد) و به وسيله پختن اين خشت ها، نوشته‌ها را بر روي آن پايدار مي‌کردند.

مشخص نيست که آجر براي اولين بار از چه زماني مورد استفاده قرار گرفته است؛ گمان مي‌رود انسان هاي اوليه با مشاهده پخته شدن گل مجاور اجاق هاي خود و ديدن اينکه گل پخته شده سختتر از کلوخه‌هاي کنار خود مي‌گرديد پي به خواص و روش تهيه آجر برده باشند.

آجر همچنين به عنوان يکي از مصالح ساختماني از ديرباز مورد استفاده بوده است. مصرف آجر به عنوان مصالح ساختماني در ايران سابقه باستاني دارد. از بناهاي باستاني مشهوري که در ساخت آن از آجر استفاده شده مي‌توان به طاق کسري اشاره کرد.

مثال ديگر کف دالان مسجد جامع اصفهان است که به وسيله آجر هايي مفروش شده است که در زمان ساسانيان براي ساخت آتشکده بکار رفته بود.

به طور کلي استفاده از آجر در طول تاريخ ايران بسيار گسترده بوده و بناهاي بيشماري اعم از آتشکده، مسجد، ساختمان هاي مسکوني و ... به وسيله آجر در ايران ساخته شده اند.

در حال حاضر با توجه به بالا رفتن تراکم جمعيت و ساخت بناهاي چندين طبقه استفاده از آجر در اسکلت اين نوع ساختمان ها مقدور نيست و از اسکلت هاي فلزي يا بتني استفاده مي‌شود؛ ولي از آجر براي نماسازي استفاده مي‌شود و يا در قسمتي از سالن و ساير فضا ها آجر را بطور نمايان (اکسپز) بکار مي‌برند.

آجر را مي‌توان به روش هاي مختلف طبقه بندي نمود. مانند طبقه بندي از لحاظ رنگ، ابعاد، جنس و ...

طبقه بندي آجر از لحاظ جنس

آجر از لحاظ جنس به دو دسته تقسيم مي‌شود:

۱- آجرهاي فشاري: دليل نامگذاري اين نوع آجر اينست که در ابتداي توليد اين نوع آجر خشت آن با دست زده مي‌شد و با فشار دستي کارگران خشت زن گوشه‌هاي قالب به وسيله گل مخصوص پر مي‌گرديد. ابعاد اين نوع آجر ۵×۱۰×۲۰ و يا ۵٫۵×۱۱×۲۲ سانتيمتر مي‌باشد.

اين نوع آجر براي کليه کارهاي ساختماني مانند گري چيني، طاق ضربي، ديوارهاي حمال و تيغه چيني مناسب است.

۲- آجرهاي ماشيني: آجر ماشيني يا آجر سوراخ دار که بر روي سطح بزرگتر آن ۸ يا ۱۰ سوراخ به قطر ۱٫۵ تا ۲ سانتيمتر وجود دارد و در بازار ايران به آجر هاي هشت يا ده سوراخه ماشيني معروف است.

در استاندارد شماره ۷ موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران اين سوراخ ها بايد تمام ضخامت آجر را طي نموده و سطح مقطع مجموع سوراخ ها نبايد بيشتر از ۲۵ درصد سطح بزرگتر آجر باشد و فاصله سوراخ ها از لبه آجر و همچنين فاصله سوراخ ها از يکديگر در هر بعد آجر نبايد کمتر از۳۰ درصد طول همان بعد باشد.

علت وجود اين سوراخ ها اينست که در هنگام ديوار چيني ملات به طور عمودي نيز در آجر نفوذ کرده و باعث استحکام بيشتر ديوار شود.

در ساخت ديوار هاي حمال به دليل اينکه مي‌توان به وسيله سوراخ هاي موجود در سطح آجر آنرا با ميلگرد مسلح کرد از اين نوع آجر استفاده مي‌شود. ديوار آجري مسلح براي مقابله با نيروي زلزله ساخته مي‌شود.

جنس اين نوع آجرها نسبت به آجرهاي فشاري بسيار ترد و شکننده بوده و خاصيت مکندگي آن نسبت به آجر فشاري کمتر است. اين آجر ها به علت ترد بودن قابل تيشه داري نيستند و همچنين در طاق ضربي استفاده نمي‌شوند بدليل اينکه خاصيت مکندگي زيادي ندارند و نمي‌توانند به خوبي به ملات بچسبند.

ابعاد اين نوع آجر ۵٫۵×۱۱×۲۲ سانتيمتر مي‌باشد. اضلاع اين نوع آجر گونيا تر بوده و داراي سطوح صافتري نسبت به آجرهاي فشاري مي‌باشند.

طبقه بندي از لحاظ رنگ

در صورت استفاده از آجر در نماچيني رنگ آجر اهميت پيدا مي‌کند. براي استفاده در نماچيني آجرهايي به رنگ هاي زرد کمرنگ که به آن آجر سفيد مي‌گويند و زرد پررنگ که به آن آجر بهي مي‌گويند و همچنين آجرهايي به رنگ قرمز روشن يا قرمز سير در بازار وجود دارند.

در حدود سالهاي ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ يک نوع آجر ابلق به رنگ هاي قرمز و زرد بنام آجر بهمني به بازار عرضه مي‌شد که بوسيله کوره آجرپزي به همين نام تهيه مي‌گرديد.

ضخامت آجرهاي مورد استفاده در نما ممکن است ۳ تا ۴ يا ۵ سانتيمتر باشد ولي دو بعد ديگر اين آجر ها مانند آجرهاي فشاري يا ماشيني ۱۰×۲۰ مي‌باشد.

علت رنگي بودن اين آجرها مربوط به طريقه چيدن آجر در کوره و نحوه آتش دادن به آن و کنترل سطوحي که با آتش در تماس مستقيم مي‌باشد است و يا مربوط به اکسيد فلزاتي است که در مواد اوليه آجر موجود مي‌باشد. مانند اکسيدهاي مختلف آهن.

براي تهيه مصالح اوليه و همچنين مراحل خشت زني و خشت خشک کني آجرهاي رنگي دقت و هزينه بيشتري به عمل مي‌آيد.

مراحل پخت آجر :

1 ـ تهبه خاك رس 2 ـ بعمل آوردن خاك 3 ـ ساختن گل 4 ـ قالب گيري يا خشت زني

آجر پزي :

آجر پزي يعني گرفتن آب شيميايي خاك رس بطوريكه هيدرو سيليكات آلومينيم به سيليكات آلومينيم تبديل شود و در نتيجه خشت داراي استقامت شده و نيروي فشاري تا حدود 100 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع را تحمل نمايد اين عمل به وسيله حرارتي در حدود 900 درجه سانتيگراد و انجام شود بدين طريق كه تا 100 درجه سانتيگراد آب فيزيكي خشت خشك مي شود و تا اين درجه آب شيميايي خاك رس متصاعد مي گردد و تا 900 درجه ذرات خاك رس شروع به خميري شدن نموده و بدين طريق دانه هاي شن و ماسه درون خشت را به هم مي چسباند و آجر بدست مي آيد.

كوره هاي آجرپزي :

كوره هاي آجرپزي به سه دسته تقسيم مي شوند :

1 ـ كوره آجرپزي با آجر ثابت و آتش ثابت

2 ـ كوره آجرپزي با آجر ثابت و آتش رونده

3 ـ كوره آجرپزي با آتش ثابت و آجر رونده